Kamulaştırma ve kamulaştırma süreci

KAMULAŞTIRMA NEDİR?

Devlet ve kamu tüzel kişileri, kamu yararı gerektirdiği hallerde 2942 sayılı Kamulaştırma kanuna esas olmak üzere, kişilerin mülkiyetini bedelini peşin ödemek şartıyla Kamulaştırma yapar. Bu yazımda, Kamulaştırma ve kamulaştırma sürecine ilişkin süreçleri sizlere açıklayarak, bilgi sahibi olmanızı, haklarınızı ve neler yapabileceğinizi açıklamaya çalışacağım. İdarenin mal edinme yöntemlerinden birisi Kamulaştırma ‘dır. İdare bu yöntemle, kişilerin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazları kamu malına dönüştürerek bunlar üzerindeki mülkiyet hakkını Devlete geçirmektedir.

Anayasa’nın 46. Maddesinde “ Kamulaştırma” nın tanımı yapılmıştır. Madde metninde belirtilen istisnalar dışında, -kural olarak- kamulaştırma bedelinin taksitle ödenmesi mümkün değildir. Ancak maddede belirtilen istisnalara göre, bedelin ödenmesinde taksitlendirme yapılırsa, işbu süre beş yılı geçemez. Kamulaştırma işleminde taksitlendirme yapılması halinde ve/veya bedelin ödenmesi durumunda herhangi bir sebeple gecikilmesi yaşanması halinde faiz olarak ‘kamu alacakları için öngörülen en yüksek faizin’ uygulanacağı açıktır.

KAMULAŞTIRMA SÜRECİ

Kamulaştırma işleminin süreci, kamulaştırma yapılacak taşınmaza ilişkin kişilere yapılacak yeterli ödeneğin idare tarafından yeterli temin edilmesi ile başlar. Bu bedel temin edildikten sonra, kamulaştırma kararı veren (Kamu yararı kararı verecek merciler – Madde 5) ilgili idare tarafından kamu yararı kararı alınır.

Kamu yararı kararı yetkili merci tarafından onaylandığında takdirde kamulaştırma işlemi tamamlanmış olur. Bakanlar Kurulu veya Bakanlıklarca verilmiş olan kamu yararı kararlarının ayrıca onaylanması gerekmez. Kamu yararı kararı, kamulaştırma işleminin bir aşaması olduğundan, bu karara karşı idari yargıda dava açılamayacağı kabul edilmektedir.

Kamu yararı kararının akabinde idare tarafından kamulaştırılacak olan taşınmaza ilişkin taşınmazın konumu, fiziki özelliği, plan ve projelerin uygunluğu yönünden değerlendirmeler yapılarak, tespit işlemi yapılır. Bu aşamada idare, tespiti yapılan ve kamulaştırma kararı verilen taşınmaz için ilgili tapu müdürlüğüne; taşınmaz için tapu siciline ‘kamulaştırma şerhi’ verir. Taşınmaza şerh verildikten sonra altı ay içinde idare tarafından kamulaştırma bedelinin tespiti ile idare adına tescili talebinde bulunulduğuna dair mahkemeden alınan bir belge tapu idaresine verilmediği takdirde, başkaca bir talep/işleme gerek olmaksızın şerh tapu idaresince resen silinir.

Taşınmazın tespit işlemi tamamlandıktan sonra idare,  mülk sahibine 2 seçenek sunar, bunlar; satın alma(en çok görülen) ve trampa talebini yazılı olarak bildirir. Taşınmazın sahibi, bu talebin kendisine tebliğinden itibaren onbeş gün içinde idareye başvurabilir, bu süre kesindir. Bu başvuruyu müteakip taşınmazın maliği ve idare arasında bir anlaşmaya varılması halinde, kırkbeş gün içinde bedel idare tarafından hazır hale getirilir. Taşınmaz sahibi anlaşma halinde, taşınmaz üzerindeki haklarından feragat ettiğine dair bir yazıyı idareye verir ve taşınmazın bedeli mülk sahibine ödenir.

Taşınmazı kamulaştıran mülk sahibi, idareye başvurmaz veya başvurmasına rağmen anlaşma sağlanamazsa, taşınmazın bedelinin tespiti için idare mahkemeye başvurur. İşbu dava ikame edilir edilmez Mahkeme mülk sahibine, duruşma gününü bildiri, dava dilekçesi ve diğer belgeleri gösterir meşruhatla davetiye ile bildirilir. Bu dava neticesinde bedel uyuşmazlığı mahkeme tarafından tespit edilerek, hükme bağlanır. Bedel tespitine ilişkin açılan dava, dört ay içinde sonuçlandırılmazsa, dört aydan sonraki süreler için taşınmaz bedeline faiz işletileceği kesindir.

Kamulaştırma işlemine karşı itiraz ve dava yolları

Mülk sahibi, mahkemece çıkarılacak olan davetiyenin kendisine tebliğinden sonra otuz gün içinde “kamulaştırma işlemine” karşı idare mahkemelerinde iptal davası açabilir. *Otuz günlük süre içinde malikin ölmesi halinde, işbu süre taşınmazı kamulaştırılan malikin ölüm tarihinden itibaren başlar.

Kamulaştırma Kanuna göre; ikame edilen davaların sonuçları, dava açmayan diğer hak sahiplerini etkilemez. Ayrıca, elbirliğiyle mülkiyet halinde olan taşınmazlarda ortakların her birinin tek başına dava açma hakkı olduğu sabittir.

Mülk sahibi tarafından kamulaştırmanın iptaline yönelik açılan davada Mahkeme, idarenin kamulaştırma bedelinin tespiti için açtığı diğer davayı bekletici mesele olarak değerlendirir. Bir başka anlatımla, kamulaştırma işleminin iptali hakkında bir karar verilinceye kadar, bedel tespiti davası durdurulur ve kamulaştırmanın iptalinin davası sonucuna göre hüküm tesis edilir.

2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu’na genel bakış yaparak hazırladığım bu yazıda, siz değerli okuyucuların Kamulaştırma, Kamulaştırma süreci, Kamulaştırma kararı, Kamulaştırma kararına itiraz, Kamulaştırma işleminin iptali davası v.b. konularda bilgi edinmesini amaçladığımı belirtmek isterim.

Konu hakkında görüş ve önerilerinizi [email protected] mail adresi üzerinden bana iletebilirsiniz.

Saygılarımla,

Av. Mehmet Onur ARSLAN